Kolektivna izložba radova: „Priče iz karantina”

KOLEKTIVNA IZLOŽBA RADOVA: „PRIČE IZ KARANTINA”

Zdravko Delibašić Beli, Tadija Janičić, Teodora Nikčević, Ivana Radovanović, Siniša Radulović, Jovana Vujanović

Priče iz karantina / Quarantine stories

Istorijsko iskustvo globalne pandemije Corona virusom, koje još uvijek živimo, suočilo nas je sa najrazličitijim utiscima socijalnih, ekonomskih, emocionalnih, psihičkih i raznih drugih promjena koje će, najvjerovatnije, ostati zauvijek memorisane kao neka vrsta trajne kolektivne traume XXI vijeka. S druge strane, lična memorija svakog pojedinca kreće se u najširem mogućem polju svakojakih utiska, gdje se to iskustvo nužno ne percipira kao nešto loše ili traumatično, već naprotiv, kao često povoljna predispozicija preispitivanja sebe, sopstvenih potencijala i mogućnosti. Svakako, radi se o tome da ,,prolazimo kroz društveni preobražaj bez presedana” (Žižek) koji je moguće analizirati i interpretirati iz više uglova.

Pojam karantin u svom izvornom značenju određuje jednu situaciju privremene izolovanosti u slučaju zarazne bolesti. U širem smislu, ovaj pojam usvojen je kao izraz izopštenosti, otuđenosti, nemogućnosti komunikacije sa drugim. Ono što čini povod ove izložbe i njenu ideju jeste promišljanje o karantinu kao poziciji, ali ne isključivo u kontekstu aktuelne pandemije, već i o načinu na koji svaki pojedinac živi svoje vlastite svakodnevne karantine – različite situacije nepripadanja, odbačenosti, društvene i socijalne izolacije i svjesne samoizolacije. Uznemirujući osjećaji zastoja, anksiozna isčekivanja neke promjene, sve očigledniji raspad uobičajene svakodnevice, samo su neki od opštih utiska karantinski provedenog vremena. Izložba je dakle koncipirana kao neka vrsta sakupljenih utisaka ili uspomena iz doba karantina, ličnog ili pandemijskog, svejedeno, i njihovih umjetničkih refleksija.

U radu Distanca, Zdravka Delibašića Belog, polazište je jedna situacija naizgled harmoničnog i skladnog, imaginarnog mediteranskog predjela, čistih, jasno definisanih površina. Prostor je primamljivog, hedonističkog sadržaja, određen preciznom, gotovo geometrijskom usklađenošću cjeline. Ipak, preovladava utisak zastrašujuće praznine, fizičke odsutnosti i jedne sterilne, uznemirujuće i prijeteće atmosfere. Sa distance posmatrana mirna i usklađena scena, kao da će svakog časa izroditi neki potres, nešto strašno i nepoznato. Svjesno naglašeno dotjeran prizor slike, toliko je zategnut i doveden do svojih krajnjih granica, upravo kao zastrašujući  nagovještaj onog sledećeg trenutka koji ne vidimo, ali jasno naslućujemo, koji će izvjesno biti taj konačni trenutak pucanja i raspadanja. Tako je postignuta jedna snažna sugestija tjeskobe i neizvjesnosti, toliko prisutna i već uveliko uspostavljena kao dio kolektivne svakodnevice.

Tadija Janičić u svom likovnom maniru nastavlja da duhovito i originalno reaguje na  najrazličitijie populističke sadržaje, pa se tako i u ovoj seriji radova bavio aktuelnim temama vezanim za izolaciju. Radovi su nastajali paralelno sa trajanjem pandemije, kao umjetnička reakcija na novonastalu situaciju, u kojima prepoznajemo kratke sekvence svakodnevnih momenata iz života u lockdownu. On je već razvio svojevrsnu karantin ikonografiju (maske, gumene rukavice, boce sa kiseonikom) koja se javlja kao aktuelni narativ jednog šireg konteksta o kojem je riječ. Ovdje se, naime, kroz naizgled banalne situacije  svakodnevice propituje jedan složeniji sociološki momenat masovne identifikacije sa novouspostavljenim premisama i otvara jedno daleko šire područje njegovog tumačenja. U tom smislu Tadijini radovi postaju neka vrsta društvene hronike jednog vremena; uzbudljivi i lucidni citati scena iz svakodnevnog života.

Ambijentalna instalacija Do poslednjeg daha Teodore Nikčević odnosi se na sam prostor izolacije kao takav, posmatran kao pojam ili kao subjekt. Drvena klackalica u prostoru, na čijim krajevima su smještene makete autorkinog porodičnog doma, gdje je krov na jednoj kući pomjeren, oduvan, dok je na drugoj maketi urušen, sjajna je simulacija promjenljive percepcije vlastitog, bliskog prostora. Ako je porodična kuća najintimniji prostor koji nam pripada i za koji smo fundamentalno vezani, onda jedino u njemu i u kontekstu njegovog shvatanja, pojam izolacije dolazi do svog potpunog sadržaja u smislu zaštićenosti i sigurnosti koji nam nudi. S druge strane, konstantna konzumacija drugih, virtuelnih prostora, dostupnih putem društvenih mreža, YouToube kanala i drugih medijskih sadržaja, neprestano kreira jedan novi, nepregledni prostor kontorlisane izolacije, tačnije samoizolacije, jednako podsticajan i privlačan. Meditativna muzika koja prati YouTube video na kom se smjenjuju prijatni predjeli morskih plaža ili talasa, nasuprot pozadini na kojoj su fotografije ledenih glečera, još jedno je akcentovanje tih polarizovanih prostora, bilo da su sagledivi ili ne. Tako se u korealaciji svih tih zajedničkih prostora,  konkretnih i imaginarnih, tačnije u njihovom suživotu, stvara prostor koji postaje mjesto izolacije.

Rad Ivane Radovanović ,,O buduće vrijeme da li si mi tuđe” sastoji se iz dvije cjeline – dva reljefa u bronzi oivičena kockama šećera  i jednog live video zapisa. Reljefi su preuzeti detalji sa već izvedene skulpture / obeliska od šećera u prostoru, dok video zapis kontinuirano uživo prenosi i memoriše fizički proces kroz koji skulptura od šećera prolazi na otvorenom prostoru. Taj preobražajni proces u kom skulptura fizički reaguje na svoje prirodno okruženje (vremenske uslove, insekte koje privlači itd.) uzbudljiva je i snažna slika jednog neprekidnog toka transformacije, preobličavanja, deformacije oblika i njegovog sadržaja u nešto drugo i drugačije. Sistemom prirodnih, organskih procesa kroz koje prolazi sama skulptura od šećera u odnosu na postojeći prirodni ambijent, preispituje se zapravo njen uspostavljeni ikonički, herojski, pobjednički identitet obeliska. Tim neprimjetnim ali kontinuiranim procesom transformacije, poništava se i demistifikuje njena etičnost. Formalno i asocijativno, svojom arhitektonikom šećernih kocki, ona zadržava plastičku monumentalnost, ali u sadržajnom smislu emanira upravo suprotno, ideju poroznosti, trošnosti, u konačnom Vanitas. Reljefi u bronzi ovdje su otisci ili tragovi nekog uhvaćenog, zaustavljenog momenta u tom kontinuiranom i neizvjesnom procesu. Oni su na neki način postali memorija šećernog obeliska, njegove forme tj. njegove plastičke anatomije, iako su dovedeni do apsolutne formalne i sadržajne autonomije. U takvim procesima najrazličitijih umjetničkih istraživanja, ovaj rad doprinosi kontekstu uspostavljene teme na način shvatanja i razumijevanja različitih procesa transformacija i njenih neizvjesnosti u širem diskursu postojećih društvenih okolnosti.

Siniša Radulović polazi od činjenice da živimo u vremenu post-istina ili alternativnih činjenica, u savremenom društvu gdje ne postoje jasne granice između istine i laži, gdje propagandni uticaji dominiraju u odnosu na pouzdane i provjerene sadržaje. Video rad Zenith nastaje kao hibridna forma različitih vizuelnih, narativnih i auditivnih sadržaja koji svojim međusobnim ko-realacijama i uzajamnim odnosima djeluju u jedinstvenoj ravni postojanja, kojoj umjetnik daje željeni karakter mističnosti ili tajanstvenosti. Ovdje se dodatno razotkriva jedan sadržaj diskretne  melahnolije, ne samo u kontekstu verbalne naracije, već i na širem nivou vizuelnog opažaja. Umjetnik svjesno povlači paralelu ili tačnije rečeno vertikalu koja se odnosi na njegovu vlastitu, intimnu situaciju koja ga stavlja u poziciju zenita, a koja ga istovremeno, gotovo brutalno izmješta u jedno novonastalo iskustvo, u čijoj se kranjoj, usijanoj tački sažimaju prošlost i budućnost.  Kompleksna  struktura  narativa, gdje se smjenuju izokrenute, ,,naopake” slike prirode i sterilnog, čistog, uredno poređanog posuđa kao simulacija privida jednog uspostavljenog reda, daje taj uznemirujući osjećaj praznine i odsutnosti, skoro apokaliptičnog naboja. Ta tenzičnost situacije osjeća se tokom cijelog trajanja rada, kao uznemirujuća pozornost na mogući kataklizmičan ishod cjelokupnog procesa. Simbolička uporišta jednog hibridnog produkta zanemaruju pitanja čovjekovog identiteta i entiteta,  prepuštajući ga pitanjima kako i kuda dalje.

Višemedijski rad Jovane Vujanović The Lost Leveles Vol.III  prostorna je instalacija koja uključuje fotografske kolaže analogno animirane putem dva praksinoskopska objekta.  Kolaži su nastali u procesu fotomontaže, gdje se na šemu-matricu iz starih ženskih časopisa za heklanje i kukičanje umeće fotografija autorkine figure u pokretu. Slika ženske figure data je u pasivizirajućoj pozi, u spavaćici koja aludira na uspavanost i inertnost. Preuzeta matrica za heklanje svojom šematskom, matematičkom preciznošću funkcioniše kao zadato polje po kojem treba djelovati – kako se ispravno kretati da bi se dobio željeni rezultat. Njena estetika neodoljivo podsjeća na rane video igrice iz 80-tih godina (Super Mario Bros), gdje su se protagoisti kretali kroz šematska polja, prelazeći nivoe. Budući da autorka fotomontažom postavlja svoju fotografiju u sadržaj pomenute matrice, ona ujedno postaje i glavni protagonista koji se kreće, uslovljen praksinoskopskim kretanjem slika. Njena kretnja međutim nema perspektivu, ona je pravolinijska, jednolična i bez mogućnosti da se prekine ili okonča. Ženska figura u neprekidnom jednoličnom pokretu udara glavom u zid, ustaje, nastavlja pa opet pada, i taj repetativni proces neprestanog uzaludnog pokušaja održavanja na nogama, sugeriše bezbroj izgubljenih nivoa u tradicionalnim  uspostavljenim  sociološkim i društvenim matricama, koje nam zadaju kriterijume mišljenja i ponašanja. Na ovaj način, rad referira na aktuelnu temu ubrzanja civilizacije i pozicije pojedinca u njemu, kao i na druge situacije njegove izopštenosti, dezintegracije i socijalne konfuzije.”

Milica Bezmarević