Narodno pozorište Beograd: „Dom Bernarde Albe“, režija Ana Grigorović

Narodno pozorište u Beogradu
Federiko Garsija Lorka
„DOM BERNARDE ALBE“

Režija: Ana Grigorović
Adaptacije teksta i dramaturgija: Vanja Nikolić
Scenografija: Marija Jevtić
Kostim: Katarina Grčić Nikolić
Lektura: dr Ljiljana Mrkić Popović
Muzika: Maja Bosnić
Dizajn zvuka: Dragan Stevanović Bagzi
Stručna saradnica za scenski pokret: Tamara Antonijević
Producent: Vuk Miletić
Organizator: Nemanja Konstantinović

Uloge: Dara Džokić, Danijela Ugrenović, Zlatija Ocokoljić Ivanović, Dubravka Kovjanić, Zorana Bećić, Sloboda Mićalović, Suzana Lukić, Rada Đuričin, Sara Vuksanović

O predstavi: 

Tišina!

Lorka je motiv i izvor za pisanje drame „Dom Bernarde Albe“ pronašao u jednom bunaru. Nama je motiv za postavku pomenute drame bio jedan prozor. To je kuhinjski prozor koji je okrenut ka hodniku zgrade, baš kao i svi drugi kuhinjski prozori, drugih porodica koje tu žive, svađaju se, vole, mrze, plaču ili se tuku. I sve to se čuje. I svi su toga svjesni. Ako uzavrle emocije i strasti ponesu, a prozor ostane otvoren, čuje se mnogo, čuje se sve, možda i previše. Zato se ponekad na prozoru stoji i prisluškuje. Ali se mnogo češće sa prozora sklanja ili se neko ućutkava.

Tišina!

Prva i posljednja Bernardina riječ u drami je „Tišina“.

Na početku je znak za uspostavljanje odnosa unutar kuće, na kraju za uspostavljanje odnosa izvan, među svijetom koji sluša. Upravo težnja za tišinom i konstantna nemogućnost da se ona ostvari jesu polazište ovog rediteljskog čitanja „Doma Bernarde Albe“. Što znači ta tišina? I zbog čega je važna? Smrću muža Bernarda postaje muško u kući. Takva pozicija pred nju stavlja odgovornost i nameće zadatak da poput muškarca održi red, mir i čast. Ta namjera proizilazi iz moralnih i vjerskih načela kojima se vodi, ali samo prividno. Bernardina briga za kćerke i potreba da se stvari drže pod kontrolom mnogo više je posljedica njenog straha od toga što će svijet, odnosno selo da misli i kaže o njoj. Vodeći se strahom, ona se trudi da sačuva čast svoje porodice, ona brine da obraz kuće ostane neukaljan, a upravo tim strahom od ogovaranja ona uništava ono što pokušava da zaštiti. Ponsija jedina u kući predstavlja sredinu u odnosu na koju Berdnarda postavlja svoje principe. Zato je njihov ondos na stalnoj liniji između prijateljskog i neprijateljskog, stalno u promjeni uloga i igri moći. Ponsija jedina osjeti i vidi emocije kćerki, njihove potrebe i želje, ali ona Bernardinim kćerkama nije zamjena za majku, ona to ne može da bude, jer mora da poštuje nametnute društvene konvencije malograđanske sredine. To je sredina koja vlada nasiljem i strahom, gdje dobri ljudi vođeni diktatorskim principima postaju zli. Zato je Ponsija tu samo da sluša, da služi i da povremeno otkrije kćerkama slast života i zabranjene emocije. Nasuprot tome, Bernardin odnos prema kćerkama lišen je emocija. Njoj je važnije kako se one ponašaju, nego šta osjećaju. Taj odnos se ogleda u paničnoj želji da se održi dostojanstvo i čast porodice. Želja prerasta samu Bernardu i pretvara se u nasilje. Za njihovo dobro ona uspostavlja teror nasiljem, koje rađa novo nasilje i neminovno dovodi do katastrofe. Bernarda svoje kćerke štiti i skriva od svijeta, koji ni u jednom trenutku ne vidimo, samo ga čujemo. Taj zvuk nije samo pitanje atmosfere, već je zvučna slika svijeta izvan kuće, onog koji kćerkama nije dostupan i dozvoljen i zato stvara njihovu žudnju još većom i nepodnošljivijom. Muškarci se u ovom komadu ne pojavljuju fizički, ali su stalno prisutni kroz glas, pjesmu, viku; seljaci koji jure Libradinu kći, žeteoci koji kreću u polje i konačno i sam Pepe, čiji zvižduk najavljuje katastrofu. Drama je postavljena u neizdrživu vrelinu izuzetno vrućeg ljeta. Ona još više podriva strast koja vlada u kćerima. Ta seksualnost je najstrože zabranjena, potisnuta je i prije nego što je smjela da se rodi i time je postala još opasnija. Bernarda je svjesna opasnosti njihove strasti i zato je toliko uporna u namjeri da ih na tiranski način drži dalje od izražavanja tih želja. Potisnute emocije na planu seksualnosti stvaraju potpuno odsustvo emocija, zato prisustvujemo atmosferi punoj gorčine i mržnje među sestrama. Ali nije Pepe predmet njihovog sukoba, ne žele one njega. On je samo povod. One sve žele da ostvare svoje najdublje prirodne potrebe, da savladaju nametnutu tišinu. Seksualnost o kojoj se ne govori, koja se ne pokazuje i koja ne smije da bude vidljiva, nemoguće je da ostane u tišini, skrivena. Možda se prozori ka spolja i mogu zatvoriti, možda se kćerke i mogu natjerati da ne izlaze, da nose crninu, da ne plaču, ali se vatra u njima ne može savladati. Zato se ženska strast i seksualnost, iako na početku neprimjetne i tihe, do kraja čuju najglasnije, vrište do te mjere da dovode do tragedije. I baš zato što ta tišina nije prijatna i prirodna, već je potisnuti vrisak i krik, ona mora u jednom trenutku da se ispolji i neminovno vodi u smrt.

Vanja Nikolić

O autoru:

Federiko Garsija Lorka je uz Servantesa, najuniverzalniji španski pisac, a nadasve i autentični simbol španske kulture. U njegovom djelu duboko je ukorijenjena forma narodne pjesme, ali i ono univerzalno, kosmopolitsko, tradicionalno, i naravno, avangardno, a to sve zajedno čini prepoznatljivi profil španske specifičnosti. Zapravo, to je ono najživotnije u razumijevanju vlastitog postojanja unutar spleta tragova sakupljenih u vijenac, koji je sačinjen od strasti, ljubavi, patnje i snova. U Lorkinom djelu sve je to doseglo sveobuhvatnost, jer je išao istovremeno s vremenom i ispred vremena, da bi istražio, otkrio, razjasnio i protumačio, ono što je skriveno u naslagama vremena i duše, istorije i sadašnjosti, dok je maštom i simbolom nacrtao slobodu kao božansko nadahnuće i pjesnički bijeg od datih okvira, vjerujući duboko i iskreno u sudbinsko predodređenje sebe kao pjesnika.

Jordan Jelić, „Umro u svitanje“

Federiko Garsija Lorka je heroj španskog građanskog rata, pjesnik jednog naroda i jedne ideje shvaćene u najpatetičnijem i najromantičnijem smislu te riječi. Lorka spada među one pisce koji zbog svoje naročitosti definitivno izmiču svakoj književnoj sistematizaciji. Najviše što se o njegovim dramama može reći u tom smislu jeste da pripadaju poetskoj drami, ali čim smo to rekli, osjećamo potrebu da bliže definišemo poetičnost njegovih drama i njegovu dramaturgiju uopšte. Jezik u Lorkinim dramama razvija se od ritmovane proze i ritmovanog stiha u njegovim ranijim dramama („Jerma“, „Krvava svadba“) do prozne strukture u njegovoj posljednjoj drami, „Domu Bernarde Albe“. Međutim, bilo da piše u prozi ili u stihu, Lorka, pjesnik izuzetne imaginacije i saosjećajnosti, uspijeva da stvori dramski jezik koji će adekvatno izraziti silne strasti uzavrele andaluzijske krvi. Tri njegova najvažnija dramska djela, tragedije „Krvava svadba“, „Jerma“ i „Dom Bernarde Albe“, imaju slične teme. U sve tri žene igraju ili isključivu ili najvažniju ulogu, dok se muškarci pojavljuju manje – više kao predmet njihove zabranjene strasti, nemira, strahovanja ili žalosti. U sve tri je smrt mračna sjenka koja natkrivljuje sva zbivanja i u sve tri strogi običaji i rigorozan tradicionalan moral su u sukobu sa vulkanskim strastima junaka, da bi upravo ovaj sukob doveo do tragičnog kraja.

Slobodan Selenić, „Dramski pravci XX veka“

O rediteljki:

Ana Grigorović je rođena 1987. godine u Beogradu. Diplomirala je pozorišnu i radio režiju na Fakultetu dramskih umjetnosti u Beogradu, u klasi profesorke Ivane Vujić. Završila je interdisciplinarne master studije teorije umjetnosti i medija na Univerzitetu umetnosti u Beogradu. Režirala je predstave: „Magično popodne“ (V. Bauer, Atelje 212), „Đani Skiki“ (Đ. Pučini, Narodno pozorište u Beogradu), „Bastijen i Bastijena“ (V. A. Mocart, Narodno pozorište u Beogradu), „Igra“ (S. Beket, Pozorište „Bora Stanković“, Vranje), „Gozba“ (Platon, Bitef teatar), „Rađanje jednog zapisnika“ (B. Pekić, Narodno pozorište Pirot), „Biti“ (V. Nikolić, Ustanova kulture Parobrod), „Petar“ (Ž. Hubač, Bitef teatar), „Nacionalna klasa“ (G. Marković, Omladinsko pozorište „Dadov“), „Pedeset udaraca“ (T. Baračkov, Atelje 212), „Pet dečaka“ (S. Semenič, Malo pozorište „Duško Radović“), „Ako mi se zviždi, zviždim“ (A. Valean, Narodno pozorište „Sterija“, Vršac), „Lepotica i zver“ (Ž. Hubač, Pozorište „Bora Stanković“, Vranje), „Bekstvo“ (E. Jonesko, Ustanova kulture „Vuk Karadžić“), „Dečaci Pavlove ulice“ (F. Molnar, Omladinsko pozorište „Dadov“), „North Force“ (M. Bogavac, Omladinsko pozorište „Dadov“), „After Sun“ (Rodrigo Garsija, SKC Beograd). Dobitnica je nagrade „Hugo Klajn“ za najboljeg studenta pozorišne režije u generaciji, nagrade „Zoran Ratković“ za režiju, nagrade grada Beograda za umjetničko stvaralaštvo mladih za 2009. godinu, nagradu Narodnog pozorišta za najbolju predstavu u sezoni 2016/17 i pohvalu Narodnog pozorišta za režiju opere „Đani Skiki“.