Po motivima djela Ispaštanje, Priče iz donjih predela, Lászla Végela
Režija: Andraš Urban
Dramaturgija: Bojana Vidosavljević
Scenografija: Andraš Urban
Kostimografija: Lejla Hodžić
Kompozicija: Irena Popović
Asistent režije: Zulfikar Filandra
Asistentica scenografije: Jasmina Koluh
Inspicijent: Nihad Kapić
Grafički dizajn: Bojan Mustur
Svjetlo: Ognjen Martinović, Moamer Šaković
Ton: Momo Lađević
Fotografija: Velija Hasanbegović
Producent: Dino Mustafić
Igraju: Benjamin Bajramović, Amar Čustović, Dženana Džanić, Mirna Kreso, Sanin Milavić, Vedrana Seksan
O predstavi
„Evropa je utopija. Uz njeno ime vežemo kulturne, istorijske, humanističke vrijednosti, vladavinu prava i zakona, poštivanje kvaliteta ljudskog života i njegove važnosti. Put prema Evropi je zamišljeni put u bolje sutra i sretniju budućnost. No, slike budućnosti nema.
Evropska stvarnost zapravo jeste nešto drugo, ali ona nas ne zanima. Iako Evropljani, unutar geografsko-kulturoloških identiteta, ostajemo izvan političko-ideoloških granica Evrope, koje zapravo čine Evropsku uniju. Kao oni koji ne zadovoljavaju standarde, koji ne ispunjavaju uslove, te ne odgovaraju karakteristikama, Evropu gledamo iz donjeg ugla, kao čežnju kojoj težimo. Uprkos tome, skloni smo Evropu sagledavati kao predmet kritičnosti – postajemo oštriji prema Evropi nego prema nama samima. U isto vrijeme želimo postati punopravni dio Evrope, ali ne težimo dovoljno ka tome da mijenjamo okolnosti u sopstvenoj okolini. Čežnja za pristupanjem Evropi i življenjem po njenim standardima tako prestaje biti promjena situacije u vlastitoj državi, već lični, čarobni put svakog pojedinca ka životu u jednoj od zemalja Evropske unije. Ali, bilo bi još bolje da nas Evropa porazi, uredi, to jest – uništi. Mi hoćemo biti spašeni.
Dok sa sebe pokušavamo sastrugati i posljednje ostatke jugoslovenskog identiteta, zaboravljamo na generaciju koja još uvijek nije naplatila račun raspada Jugoslavije, a koja je gubitkom Jugoslavije ostala bez svoje domovine i vlastitog identiteta. Isto tako, zaboravljamo na one koji su našli svoj dom u novim, nacionalnim, nacionalističkim državama. Oni su raspadom Jugoslavije samo otišli svojim kućama. Mlada generacija, rođena mahom u ratnim godinama, sada dostiže svoje političko punoljetstvo. Postjugoslovenska nova generacija, u potrazi za vlastitim identitetom, u gnjevu hrli ka nacionalizmu kao prema vjerskoj sekti, ostajući u položaju besmisla. Nema oprosta istoriji. Razbila se slika sigurnog potrošačkog društva. Val izbjeglica dovodi u pitanje vrijednosti na kojima su se evropska politika, kultura i način života zasnivali. Islam je sve popularniji. Naravno, ni hrišćani ne daju svoje. Država kao sekularna cjelina je uzdrmana. No, nemojmo zaboraviti na novac. Banke će svakako učiniti svoje. Ljevica i liberali, otvoreno društvo, na kraju krajeva, licemjerno toleriše da novokomponovani desničarski tradicionalizam odradi posao. Ali, i tlačitelj traži svoja ljudska prava. Vjera svuda uzima svoj danak.
Iz pozicije autsajdera sa rubnih područja, neki od nas se potajno raduju da će sve promjene koje se odvijaju na globalnom planu dovesti do raspada Evropske unije, baš kao što su krajem osamdesetih godina prošlog stoljeća dovele do raspada Jugoslavije. Evropa se neće raspasti. Možda će se transformisati i artikulisati na novi način, sa novim vrijednostima koje neće nužno biti pozitivne. Naseljavanje Evrope od “neevropljana” desnica tumači kao napad na evropski identitet. Strah i radikalne akcije, teror i odbrana. Želja za integracijom je upitna, kao i mogućnost te zajednice. Pravila su jasna. Ako si ovdje, živiš po našim zakonima. Pravila su nejasna. Nema integracije. Postoji samo asimilacija ili poraz. Život se mijenja… Svijet također.
Predstava je rađena, kako po motivima iz tri eseja Lászla Végela objavljenih pod zajedničkim naslovom “Priče iz donjih predela”, tako i na vježbama, tekstovima, te improvizacijama koji su sami glumci i glumice osmislili unutar teatarskog procesa. Pozorište je prije svega način zabave. Saznanja o sebi samima. What is Europe je pitanje. What is Europe je odgovor. Nema konačne pobjede. Nepokopani leš Jugoslavije zuri u nas, pripadnike barbarikuma sa rubnih područja.“
Andraš Urban, reditelj i Bojana Vidosavljević, dramaturškinja
Riječ kritike
“Prethodna saradnja Vegela i Urbana, predstava Neoplanta Novosadskog pozorišta, za koju koju je Urban dobio i Politikinu nagradu za režiju na 48. Bitefu, pokazala se kao umetnički izuzetno uspešna, što je apsolutan slučaj i sa ovom produkcijom. What Is Europe? je poseban oblik muzičko-scenskog eseja izlivenog u prepoznatljivom Urbanovom jeziku, autentično razigrane scenske maštovitosti, vizualno uzbudljive i jarko osećajne (kompozicija Irena Popović, scenografija Urban, kostimografija Lejla Hodžić). U stilsko-žanrovskom pogledu, predstava živi na mešovitom polju energičnog rok koncerta, performans-arta, stend-apa, dokumentarističkog i dramskog teatra. U tematskom smislu, autori se ispitivački bave našom razapetošću između nostalgije za bivšom Jugoslavijom i maglovitog puta za EU, što je Vegel sjajno, introspektivno razvio u svoja dva eseja, What Is Yugoslavia i Nach Berlin. (…)
Sarajevska predstava Urbana i Vegela je istinski angažovan rekvijem za nas, balkanske lutalice, koje nisu još potpuno zakopale leš Jugoslavije. Punimo se sećanjima na nekada jednu zemlju, šćućureni sada u rasparčanim, devastiranim, samostalnim zemljama, na maglovitom putu za već opasno rasklimatanu Evropu.”
Reditelj
Andraš Urban rođen je 1970. godine u Senti. Režiju je studirao na novosadskoj Akademiji umetnosti. Režirao je u subotičkom Narodnom pozorištu, ali sredinom devedesetih napušta studije i rad u pozorištu, te godinama živi povučeno. Režiju je diplomirao 2000. godine i ponovno intenzivno radi. Od 2005. direktor je Mađarskog gradskog pozorišta „Deže Kostolanji“ u Subotici. Osnivač je međunarodnog pozorišnog festivala Desiré Central Station. Iza njega je četrdesetak profesionalnih režija. Među priznanjima i nagradama ističe se Jasai Mari – najprestižnija nagrada za pozorišnu umjetnost Republike Mađarske.